Welke zee bevaar je?
Organisaties veranderen niet. Mensen veranderen. Soms vergeten we dat wel eens. Vooral wanneer processen veranderen en we meer met digitale systemen gaan werken. Als voortrekker denken we nog wel eens: “Als mijn medewerkers het nieuwe systeem even leren, dan kunnen we snel de volgende stap zetten.” – Naïef.
Mensen zijn hun werk. Mensen doen niet alleen hun werk. Ze zijn hun werk. Zeker wanneer medewerkers langdurig soortgelijke taken uitvoeren is er sprake van identificatie. Vakmanschap en ervaring geeft een gevoel van trots en niet zelden status: “Ik ben een vakman/vakvrouw. Ik ben mijn werk.” Het gerieflijke thuisgevoel van werk.
Onder de motorkap. Wanneer we werk willen veranderen is dat dus veel persoonlijker dan je op het eerste gezicht zou denken. Een leidinggevende scheidt heel gemakkelijk de persoon van zijn taak. Voor een medewerker vallen identiteit en werk samen. Er speelt zich daardoor onder de motorkap een allesbepalend mechanisme af . En als we daar geen oog voor hebben, zijn we gedoemd om onnodig veel leergeld te betalen.
Geen eigenaarschap. Want je krijgt te maken met weerstand. Soms openlijk, vaak onuitgesproken. Mensen maken grapjes of zeggen meer tijd nodig te hebben. Het wordt ingewikkeld gemaakt. En voor je het weet, raak je in een situatie verzeild waarin hoogopgeleide mensen die buiten hun werk met plezier volop gebruikmaken van digitale systemen, aan de andere kant van het loket totaal geen eigenaarschap voelen.
Mindset veranderen. Je zou kunnen zeggen: “Het heeft allemaal te maken met mindset.” En dat is ook zo. Maar mindset lijkt ongrijpbaar. Als we de mindset van onze medewerkers eens zouden kunnen beïnvloeden: dat zou nog eens wat zijn! Het zou de klus een stuk makkelijker maken. Leuker ook. Veel leuker dan samen de mogelijkheden van de sabotagelijn te ontdekken.
De vier zeeën van Columbus. In het verlengde van het Columbusmodel ontwikkelde ik samen met betrokken klanten en advies van onder andere Wijnand van Lieshout een aanvullend model dat je wellicht kan helpen. Het model heet: De vier zeeën van Columbus. Of in het kort: De vier zeeën. Het model gaat niet over vaardigheden zoals het Columbusmodel, maar het gaat over mindsets. We onderscheiden er vier.
Iedereen heeft een bepaalde grondhouding waarmee hij zijn werk doet. Deze mindset wordt in het model gerepresenteerd door de positie die je inneemt in het kruisdiagram. Je bevaart één van de vier zeeën. Om meteen een vooroordeel te ontkrachten: er is geen goede of slechte zee. We hebben in een organisatie alle zeeën nodig. Maar het verdient de voorkeur dat niemand het anker uitwerpt en voor onbepaalde tijd gaat vissen in een beschutte baai. Iedereen moet in beweging komen. Al is het maar een klein beetje.
Mensen hoeven niet te veranderen. Hun houding moet een beetje veranderen. Om als organisatie een transitie door te maken, is het nodig dat veel mensen een klein beetje veranderen. Hun houding veranderen. Mensen hoeven op individueel geen psychologische revolutie door te maken. Het cumulatief van hele kleine stapjes resulteert op het niveau van de organisatie in stappen met zevenmijlslaarzen.
Vier houdingen in vier zeeën. Wat zijn die vier zeeën dan? Linksonder is de Zee van Routine & Vakmanschap. Daar vind je de mensen die het primaire proces met hun ervaring en vakmanschap draaiende houden, maar die nieuwe ontwikkelingen niet enthousiast omarmen. Soms vliegen ze een beetje te veel op de automatische piloot.
Linksboven de Zee van Initiatief & Onrust: altijd energiek en ondernemend. Een genot om in je team te hebben want er is altijd wat te beleven, maar ze hebben niet altijd oog voor de grote lijn. Hun aandacht gaat alle kanten op.
Rechtsonder de Zee van Strijd en Geweten. Daar vinden we de collega’s die ons behoeden voor fouten. Ze kennen het DNA van de organisatie als geen ander. Ze voeren strijd. Vaak innerlijk. Soms met anderen. Ze verdedigen dat wat belangrijk is, en zorgen dat wij dat niet vergeten.
En tot slot de Zee van Ambitie & Overmoed. De kans is groot dat wanneer je dit artikel tot hier hebt doorgeakkerd, dat jij hier vaart. Want hier zeilen de voortrekkers, degenen die willen inspireren en op de troepen vooruit lopen. Soms een beetje te ver, want de scheidslijn tussen ambitie en overmoed kan dun zijn.
Zoals gezegd: er is geen goede of slechte zee. Het is vooral van belang dat medewerkers zich ervan bewust worden welke zee ze bevaren. Bewustwording van de eigen mindset is een eerste stap.
Om hierover met elkaar in gesprek te gaan, en elkaar uit te nodigen om de mindset een klein beetje te veranderen, ontwikkelden we het spel Expeditie Columbus. Ik speel het spel nu bijna wekelijks met teams (overheid, zorg, bedrijven en onderwijs) en er zijn zelfs al scholen met wie we een leerlingenversie aan het ontwikkelen zijn.
Wil je meer weten over de Vier Zeeën en het Columbusmodel? Binnenkort verzorg ik een gratis online webinar. Op Thanksgiving Day: 25 november. Aanmelden via de website Digitale Intelligentie.
Ben je benieuwd in welke zee je zelf vaart? Vul het ColumbusKompas in. Dan weet je het.
