Het begon vreemd genoeg in de periode dat ik werd verlaten voor een zestienjaarjongere fabrieksarbeider. Ik sleepte me dagelijks naar kantoor en niet zelden zette ik mijn auto voordat ik naar binnenliep even op de kade aan de Maas om daar eerst een half uurtje in mijn auto te gaan zitten janken.

Maar lang kon ik niet blijven zitten. Als zelfstandig ondernemer had ik de verantwoordelijkheid de kachel te laten roken. Hop. Aan de slag.

In die tijd werkte ik nauw samen met Dieter Möckelmann en we stonden aan de vooravond van onze eerste grote beurs. Het was 2014 en de iPad maakte zijn opmars. Wij organiseerden: Leren met Tablets. Het was de bedoeling dat het een rondreizend circus zou worden, waardoor bezoekers in de achtertuin van hun eigen school een onderwijsbeurs zouden kunnen bezoeken. In vijf dagen kriskras door het land. Briljant idee.

Anderhalve maand voor deze eerste editie, was ik met mijn twee jongens naar Zuid Frankrijk gereden. Zomervakantie. Ik probeerde er het beste van te maken toen Dieter op 15 augustus doodleuk met zijn gezin de camping opreed. Verassing! Wat leuk om met vrienden wat tijd door te brengen. Natuurlijk blikten we ook voorzichtig vooruit. Want over een week of zes zou onze beurs van start gaan. En op dat moment hadden we slechts 129 aanmeldingen…

Op de een of andere manier hadden we er vertrouwen in: het komt goed. En het kwam goed.

Er was genoeg aanleiding om peentjes te zweten en alles af te blazen. Op de een of andere manier hadden we er vertrouwen in: het komt goed. En het kwam goed. Onze timing bleek perfect. Ie-der-een wilde weten hoe het met de tablets zat. Onze beurs werd uitverkocht en we moesten mensen zelfs weigeren aan de deur. Het was een gekkenhuis.

Het was de opmaat naar mijn pensioen. Ik realiseerde me dat we de juiste dingen gedaan hadden. En meer dan dat kan je simpelweg niet doen. Het besef drong tot diep in mijn vezels: meer dan de juiste dingen doen, kan je niet doen. Het werkte op de een of andere manier als een heel geruststellend mantra.

In de jaren daarna organiseerde ik samen met Dieter tal van beurzen, studiedagen en congressen. Tegelijkertijd had ik met Wijnand van Lieshout de stichting Digitale Overheid opgericht. En ook vanuit die hoedanigheid organiseerden we jaarlijks de Dag van de Digitale Overheid.

Hoewel het organiseren van events veel stress met zich meebrengt, gaf het leven van event naar event ook een cadans aan het leven, waarin ik me thuis voelde.

Tot 15 maart 2020. De eerste Corona-lockdown. Het betekende dat mijn agenda van de ene op de andere dag leeg was. Alle events die gepland stonden moest ik annuleren. En ik moet bekennen dat de stress zich meester van mij maakte. Mijn geest draaide overuren. Ik heb nog nooit zo hard gewerkt en zo weinig verdiend. Ik voelde me als een hond die op zoek is naar zijn balletje. Een balletje dat zijn baasje achter zijn rug verstopt. Er was niets om te vinden: er was geen balletje. Maar ik zocht en speurde. Schijnbaar onvermoeibaar.

Ik werd op een goed moment wakker met een idee: “Ik ga met pensioen.”

Het zal een week of zes later geweest zijn. Ik kan me niet meer het exacte moment herinneren, maar ik werd op een goed moment wakker met een idee. Of eigenlijk meer een zin: “Ik ga met pensioen”. Mensen snakken vaak naar hun pensioen. Geen verplichtingen meer. Eindelijk doen wat je leuk vindt.

Toen mijn vader met pensioen ging, ging hij midden in de woonkamer op een stoel zitten. Daarna stond voor mijn gevoel alleen nog op om naar bed of de wc te gaan. Hij had geen verplichtingen meer. Maar hij ondernam ook niet veel. Hij had denk ik nooit ontdekt wat hij echt leuk vond. Het probleem is dat we na de ratrace van het leven uiteindelijk vaak vergeten wat ons drijft. Wat inspireert ons en wat vinden we leuk?

Hij had denk ik nooit ontdekt wat hij echt leuk vond. Het probleem is dat we na de ratrace van het leven uiteindelijk vaak vergeten wat ons drijft.

We leven in een tijd dat vrijwel niemand zich overdag afvraagt of hij vanavond wat te eten heeft. We denken hooguit: “Vanavond niet te veel eten, want ik moet echt een beetje opletten.” We leven in een tijd van overschot. Tegelijkertijd zoeken we naar een innerlijk kompas en stimuleren dit ook bij anderen: “Wat vind je er zelf van?” We benaderen onze medewerkers op deze manier: we willen dat ze zelfsturend worden. En we doen het ook in het onderwijs. Leerlingen worden aangesproken om zelf afwegingen te maken. Tenminste dat is wat we voor ogen hebben.

Je voelt je als Augeas die de opdracht van Herakles kreeg om zijn stallen schoon te maken.

Maar de praktijk laat een ander beeld zien. Want leerdoelen moeten natuurlijk wel gehaald worden. Wanneer het onderwijs door Corona vertraagt, spreken we van leerachterstanden. We zijn bang dat we de boot missen. We zijn bang achterop te raken. Er moet niets verschrikkelijker zijn dan een leven lang achter de feiten aan te lopen: je voelen als Augeas die de opdracht van Herakles kreeg om zijn stallen schoon te maken. Maar de stallen waren zo groot dat wanneer hij halverwege was, het begin al weer een bende geworden was. Hopeloos onbegonnen werk.

Het is een diepgewortelde angst om de boot te missen. Achterop te raken. De jaarlijkse PISA ranking lijstjes appelleren aan dit sentiment: we zijn alweer gezakt op deze ranking! Schande! We moeten beter ons best doen en harder werken. De lijst wordt al sinds jaren aangevoerd door China, een land dat overigens ook aan kop gaat waar het gaat om aantallen zelfdoding onder jongeren.

De PISA ranking wordt sinds jaar en dag aangevoerd door China, een land dat overigens ook aan kop gaat waar het gaat om zelfdoding onder jongeren.

Maar waar was ik. Pensioen. Ik vertelde dat ik ’s morgens wakker werd met het idee om met pensioen te gaan. Ik besloot het erop te wagen. Ik ben met pensioen gegaan. Per direct. Met pensioen gaan betekent voor mij niet niet meer werken, maar enkel werk te doen dat zinvol en inspirerend is. Ik sta mezelf toe de blik meer naar binnen te richten dan ooit tevoren. En het smaakt naar meer. Ik neem voldoende tijd voor bezinning, maar het opmerkelijke is dat het een enorme aantrekkingskracht heeft op bestuurders en directeuren: ik had het zelden zo druk.

Vaak zitten leidinggevenden opgesloten in een keurslijf van planning en doelen, en managen is verworden tot het blussen van brandjes. Het valt niet mee om in de hectiek van alledag zelf geïnspireerd te blijven, terwijl het inspireren van anderen een belangrijke taak van je is.

Het is voor hen die denken: ik wil het grote plaatje weer eens zien. Ik heb behoefte om me op te laden en te laven aan verdiepende gesprekken over wat het betekent om leiding te geven aan een organisatie die in transitie is.