Tot mijn schande ben ik maar in beperkte mate bekend met het werk van Paul Kirschner. Ik probeer het in rap tempo in te halen. Tegelijkertijd lees en bekijk ik publicaties en interviews van Erik Meesters en Pedro de Bruyckere. De volgende generatie onderwijswetenschappers die in zijn voetsporen treedt.

Paul intrigeert me. Natuurlijk zegt hij veel zinnige dingen over het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden en kennis. Maar hij verbaast en amuseert mij ook met prikkelende uitspraken als “de 21e-eeuwse vaardigheden zijn niet 21e-eeuws” en “bovendien zijn het geen vaardigheden”.

Wat betreft het laatste geeft hij aan dat er helemaal geen generieke vaardigheden zijn. Vaardigheden zijn altijd gekoppeld aan inhoud. Hij onderbouwt dit met een voorbeeld dat een sterke schaker, niet beter kan dammen dan hijzelf. Waarbij ik ervan uitga dat hij zelf een ongeoefende speler is.

Ik durf dit toch wel te betwijfelen. Schaakvaardigheden zullen niet honderd procent te transponeren zijn, maar het vooruit rekenen en visualiseren lijken me toch wel erg grote overeenkomsten in het spel. Deze vaardigheden zullen ook grote invloed hebben op de speelsterkte. Nog los van ervaring met tactiek (geforceerde zettenreeksen) en strategie (lange termijn planning). Dat het onderzoek van Adriaan de Groot regelmatig uit zijn context wordt gerukt, ben ik als fanatiek schaker wel gewend. Maar de stelling van Paul gaat me toch wat te ver. Het is bijvoorbeeld bekend dat wereldkampioen Jannes van der Wal een sterke schaker was. Op meesterniveau zelfs. Omgekeerd is de topschaker Vasily Ivanchuk een zeer sterke dammer.

Mijn eigen verwachting zou zijn dat een schaker die de overstap maakt naar het dammen, in aanvang net zo zwak is als een beginnende dammer zonder schaakachtergrond. Maar met enige inspanning zijn de vaardigheden te transponeren naar het nieuwe bord, dat 100 velden telt in plaats van 64. De leercurve van de schaker die gaat dammen zal naar mijn inschatting vele malen steiler zijn dan de curve van een niet-schaker die gaat dammen.

Als dit zo zou zijn, dan zou dit aantonen dat er wel degelijk generieke vaardigheden zijn, die ook te trainen en de transponeren zijn. Lijkt me ook niet meer dan logisch eigenlijk. Kwestie van gezond verstand.

Misschien moeten we de proef op de som nemen. Potje dammen, Paul?