De holle retoriek van de 12e-eeuwse vaardigheden

Een legitieme vraag die toonaangevende didactici in dezelfde adem ook beantwoorden is de vraag of de wereld van vandaag sneller verandert dan voorheen. Paul Kirschner voert graag zijn oma op om aan te tonen dat de wereld altijd al snel veranderde. Ze maakte immers de overgang mee van de paard naar automobiel en in haar jeugd bestond zelfs de telefoon nog niet! Nou jij weer!

Zijn ijverige volgeling Pedro de Bruyckere doet er nog een schepje bovenop, door de 21e-eeuwse vaardigheden steevast de 12e-eeuwse vaardigheden te noemen. Hij krijgt de lachers op zijn hand en onderstreept: ook toen moesten we problemen oplossen en samenwerken. Nieuwe vaardigheden: Ammehoela! Het is oude wijn in nieuwe zakken, zoals ook Erik Meester met passie en venijn uitdraagt.

Maar is dat wel zo? Ik denk van niet. En ik kan dat in twee minuten aantonen.

Telkens wanneer de samenleving ingrijpend verandert, zien we dat een beroep wordt gedaan op nieuwe vaardigheden. Dat gebeurde toen we van een agrarische samenleving naar de industriële samenleving verhuisden en meer recentelijk van de industriële samenleving naar de dienstensamenleving. Momenteel zitten we in een vergelijkbare, zo niet ingrijpendere transitie. Namelijk van de digitale samenleving, naar een digitaal verbonden samenleving. Is het niet heel logisch dat dominante vaardigheden van een tijdperk samenhangen met de eigenschappen van de belangrijkste grondstof van een tijdsgewricht?

In het boek dat ik schreef met Wijnand van Lieshout ga ik hier diep op in en tonen we aan dat de koppeling van vaardigheden en grondstof en productiemiddelen, heel aannemelijk is. Uit het genoemde boek komt ook onderstaand model. (Digitale Intelligentie, Hoornstra en Van Lieshout 2019, Uitgeverij Business Contact).

In een digitale samenleving is informatie de belangrijkste grondstof. Je zou analoge informatie kunnen vergelijken met ijs. Het is zwaar en kwetsbaar. Als je ijs zou moeten verdelen, kun je het best de mensen naar het ijs toe laten komen. Wanneer het ijs zou smelten tot water, kun je kanalen graven om de informatie te ontsluiten. Wanneer het water verdampt, is er bijna geen beperking meer: je kunt door een gaswolk heen lopen en de informatie is overal. In de cloud.

Informatie in vaste vorm is bijvoorbeeld de rij ordners bij een rechtszaak. Om aan de informatie te komen moet je soms door de duizenden pagina’s bladeren. Omdat je niet iedereen in de ordners wilt laten rommelen, hebben we geautoriseerde functies, procedures en protocollen. Zo zijn we verstrikt geraakt in systemen die we in stand houden, zelfs nu de beperking van de grondstof is weggevallen.

Toen we gingen digitaliseren, werd informatie eerst vloeibaar: het ijs smolt. We noemen dit ‘lokaal digitaal’, bijvoorbeeld informatie op een harde schijf van een computer, een floppydisk, of naderhand de cd-rom. Pas toen we computers aan elkaar gingen knopen en er lokale netwerken ontstonden, kon de vloeibare informatie als het ware door kanalen in de organisatie ontsloten worden.

Inmiddels is informatie verdampt. Het heeft dezelfde samenstelling, maar de structuur en wijze van verwerken is nu heel anders. Het biedt veel meer mogelijkheden tot ontsluiten, verbinden en verwerken. Voorheen kon informatie maar op één plek tegelijkertijd zijn. Nu is informatie niet alleen digitaal, maar verbonden digitaal en overal beschikbaar. We leven in een explosieve informatiegaswolk.

Net zoals bij een ijsbeer geldt dat het ijs geen onderdeel is van zijn biotoop. Het ís zijn biotoop. Voor ons geldt: informatie is niet een willekeurig attribuut in onze omgeving. Het ís onze omgeving.

Onze belangrijkste grondstof verandert ingrijpend van karakter. Informatie is niet een willekeurig attribuut in onze omgeving. Het ís onze omgeving. De verandering van aggregatietoestand van informatie is net zo ingrijpend voor ons mensen als het wegsmeltende ijs onder de poten van de ijsbeer op de noordpool.

Dit raakt vrijwel ieder maatschappelijk proces waardoor we in een zeer dynamische veranderlijke omgeving leven en werken. Het omgaan met deze veranderlijkheid is een kernkwaliteit die de mens nodig heeft in dit tijdsgewricht. Dat is geen individuele keuze.

In dit licht moeten ook de 21e-eeuwse vaardigheden bezien worden.

Op basis van dit inzicht ontwikkelden we het Columbusmodel, dat oorzaak en gevolg in relatie brengt tot de 21e-eeuwse vaardigheden en deze in samenhang en hiërarchie representeert. Wil je hier meer van weten, dan kan dat. Volg een van onze webinars over het model, of lees de toelichting over het model op de website.

Web Dev
Geen Reacties

Sorry, het reactieformulier is op dit moment gesloten.