Iedereen heeft het over ChatGPT. Nou wordt wel vaker het eind der tijden gepredikt door technologiefetisjisten, maar hier lijkt toch meer aan de hand. In dit artikel leg ik, aan de hand van zes vragen, uit waarom ChatGPT een big deal is, en waarom ik denk dat dit voor het onderwijs goed nieuws is.

1. Allereerst: wat is ChatGPT?

ChatGPT is een website, die door kunstmatige intelligentie in staat is om natuurlijke taal te begrijpen en te gebruiken. Het systeem is getraind op een grote hoeveelheid tekst van het internet en heeft daardoor veel kennis. Hierdoor kan het relevante en accurate antwoorden geven op heel diverse vragen. Je kan het (vooralsnog) gratis gebruiken via de website openai.com.

2. Waarom heeft iedereen het erover?

Om dit te begrijpen moet je het zelf een keer uitproberen. Het is spectaculair dat je een vraag kan stellen in normale taal, en dat je een zinnig antwoord terugkrijgt. Je kan ook reageren op het antwoord en letterlijk in gesprek gaan, waardoor het antwoord zich steeds verder verfijnt. ChatGPT heeft een hoog ‘WTF-gehalte’.

3. Waarom is het onderwijs in rep en roer?

Het duurde ongeveer 5 minuten dat leerlingen en studenten erachter kwamen dat deze website ook schoolopdrachten kan uitvoeren, zoals bijvoorbeeld “Schrijf een werkstuk over de Romeinen, in de stijl van een kind van 12 jaar van 800 woorden en doe suggesties voor afbeeldingen. Voeg een bronvermelding toe en maak 4 spelfouten.” Maar bijvoorbeeld ook “Schrijf een executive summary van een master scriptie over de cognitieve dissonantiereductietheorie en voeg een inhoudsopgave toe.”

De prikkelende bijkomstigheid is dat ChatGPT zich vooral thuis voelt in de talige vakken. Dus de leraren geschiedenis en Frans die dachten “Dat nieuwe leergebied Digitale Geletterdheid raakt mij niet” komen van een koude kermis thuis.

4. Is ChatGPT het einde van Google?

Ja en nee. Google is groot geworden door informatie op het internet voor ons toegankelijk te maken. Google brengt als het ware het internet voor ons in kaart, en wanneer we iets zoeken dan krijgen we een lijst van websites, waar we het antwoord kunnen vinden op onze vraag. Maar wat wil je liever: een lijst van websites, gelardeerd met advertenties, of gewoon antwoord op je vraag?

We zullen dus anders gaan zoeken. De kans is groot dat we de zoekmachine zoals we die nu kennen binnenkort niet meer gebruiken. Dus bij Google krabben ze zich achter de oren. De verwachting is dat Google snel een soortgelijke dienst zal gaan aanbieden.

5. Kan je in simpele bewoordingen uitleggen waarom ChatGPT een big deal is?

Ik zal het proberen. Door ChatGPT verhouden we ons anders tot technologie en informatie. Informatie was tot gisteren als het ware een passieve bron. Wanneer je gebruik maakt van Google initieert de mens de zoektocht en die leidt je naar deze bron. Google leest het, en maakt een index: A staat hier, B daar en Z daar. De wisselwerking met technologie en informatie leek tot op heden op pingpongen, met een rally van telkens twee slagen.

• Ping: Hoe hoog is het hoogste gebouw van de wereld?
• Pong: 828 meter

In een digitaal verbonden samenleving kan je je alle beschikbare data voorstellen als een groot stuwmeer, waarin Google je razendsnel leidt naar de plek waar de informatie staat, die je zoekt.

“Gebruikmaken van een interface is tot op heden vooral eenrichtingsverkeer: je drukt op een knop en de computer doet iets. Door de inzet van kunstmatige intelligentie verandert deze relatie. Bedienen wordt commanderen en commanderen wordt in gesprek gaan. We zullen in de toekomst steeds meer gaan samenwerken en interacteren met slimme machines, zoals robots.” – Digitale Intelligentie, Hoornstra en Van Lieshout, Uitgeverij Business Contact 2019.

ChatGPT gaat fundamenteel anders om met dit stuwmeer van data. ChatGPT leest, begrijpt en legt verbanden en kan bronnen combineren en informatie herformuleren in begrijpelijke taal. De data die in het Google model worden gebruikt als inert materiaal, worden door het taalmodel van ChatGPT explosief geladen met verbanden en betekenis.

ChatGPT kan bijvoorbeeld twee bronnen combineren en tot nieuwe informatie komen.

Wanneer de twee feiten zijn: “de effecten van klimaatverandering op landbouwproductie” en “de mogelijkheid van verticale landbouw als oplossing voor landbouwproblemen.” Wanneer ChatGPT deze twee bronnen combineert, kan bijvoorbeeld informatie gegeven over hoe verticale landbouw een oplossing kan bieden voor de problemen die ontstaan door klimaatverandering, zoals droogte en overstromingen.

Dit is ingrijpend. Want we leven in een informatiesamenleving. Onze belangrijkste grondstof is informatie. Losse datapunten in het stuwmeer worden vindbaar gemaakt door Google. Maar nu worden ze met elkaar verbonden door ChatGPT. Hierdoor kunnen we niet alleen data uitlezen, maar kunnen deze in dialoog met technologie, ontdekken.

6. Waarom was dit ook al weer goed nieuws voor het onderwijs?

Soms gebeurt er iets waardoor je gedwongen wordt om je gedrag te veranderen. En dan kom je er daarna achter dat het eigenlijk maar beter is zo. Een drugsverslaafde bijvoorbeeld, die gedwongen wordt opgenomen in een afkickkliniek, zal niet meteen blij zijn dat ie stopt. Maar is iemand eenmaal clean, dan ziet de wereld er heel anders uit.

Het onderwijs is verslaafd aan ‘leren voor de toets’. We denken het beste te weten wat het kind moet leren. We hebben de leerroute geoptimaliseerd: sneller en beter leren dan dit, lukt niet. Ik schreef er eerder een artikel over onder de naam Plofkiponderwijs.

Er zijn al scholen die ChatGPT in de ban doen. Maar is het niet raar wanneer je de volgende generatie wil opleiden voor de buitenwereld, en dat je een van de belangrijkste ontwikkelingen van die buitenwereld buitensluit? We kunnen ons beter afvragen waarom leerlingen ChatGPT gebruiken voor een werkstuk. Omdat we hen getraind hebben om door een hoepel te springen, is het antwoord.

Het gros van de leerlingen leert voor het punt. Hoe vaak zal het voorkomen dat twee tieners elkaar op de gang tegenkomen, waarbij de een tegen de ander zegt: “Hey man! Ik heb zo Duits. Gaaf! Echt zin in.” Kinderen lijken niet te willen leren.

Maar kinderen willen wél leren. De uitdaging waar we voor staan is om het onderwijs zo in te richten dat we opnieuw verbinding maken met de natuurlijke interesse van de leerling.

Ik zeg niet dat dat makkelijk is. Maar het is wel nodig.