Het begin

“Ja ja. Het was een goede dag. Maar het is er helaas niet van gekomen er iets mee te doen in ons dagelijks werk.” Aan de andere kant van de lijn spreekt een directielid bij de Belastingdienst. Enkele maanden eerder had hij samen met zijn directe collega het Nationaal Congres Digitale Overheid bezocht in het Eye in Amsterdam. Hij was heel tevreden geweest: “Een geweldige dag.”

Het is nu zes jaar geleden dat wij dit congres organiseerden. Honderden ambtenaren namen eraan deel, hadden een inspiratievolle dag en gingen vol goede ideeën weer naar huis. Maar in de dagelijkse praktijk kwam van deze goede ideeën weinig terecht, zoals ook blijkt uit het bovenstaande fragment.
Hans Hoornstra & Wijnand van Lieshout (L)

Maastricht | Grathem, mei 2019

Ons congres was een dagje uit voor professionals, maar wij wilden meer dan een minivakantie voor ambtenaren organiseren. We wilden duurzaam bijdragen aan de digitalisering van de overheid, omdat we haarfijn aanvoelden hoe belangrijk dat was. Onze congressen waren met name gericht op individuele ambtenaren, maar was dit eigenlijk wel de juiste aanpak om verandering te ondersteunen? Hoe geïnspireerd de deelnemers ook waren na zo’n event, de volgende dag bij terugkeer op hun werkplek moesten ze gewoon weer op de oude manier aan de slag. Met collega’s die niet dezelfde inspiratievolle dag beleefd hadden.

Zou het niet veel effectiever zijn om de verandering breder, bij de organisatie te beginnen, zo vroegen wij ons af? En aan welke verandering wilden we eigenlijk een bijdrage leveren? Moesten we dat niet wat scherper formuleren? Waarom dachten wij eigenlijk dat het nodig was om te veranderen en hoe moest dat dan? Dit waren de vragen die wij onszelf stelden bij de evaluatie van dit Nationaal Congres Digitale Overheid dat qua opkomst en waardering door de individuele deelnemers een succes was geweest, maar in onze ogen te weinig blijvend effect op organisaties had.

In de afgelopen vijf jaar hebben we onderzoek gedaan om deze vragen te beantwoorden vanuit onze activiteiten binnen de Stichting Digitale Overheid en het bedrijf Like2Share dat actief is in het onderwijsveld. We verbreedden onze blik toen we ook in de zorg en het bedrijfsleven dezelfde problematiek tegenkwamen: mensen zijn veel minder voorbereid op de nabije toekomst dan ogenschijnlijk het geval is.

Er is sprake van een latente maatschappelijk crisis, die pas echt aan het licht zal komen wanneer grote groepen mensen niet meer bij machte zullen blijken om hun werk te doen. Door de verregaande digitalisering wordt in toenemende mate een beroep gedaan op heel andere vaardigheden dan voorheen. Bestaande vaardigheden kunnen het tekort aan deze nieuwe vaardigheden steeds minder compenseren. Maar de mens is gelukkig van nature flexibel en kan zich aanpassen als hij intrinsiek gemotiveerd is.

Er wordt momenteel veel gesproken over de zogenoemde 21e-eeuwse vaardigheden. In de praktijk worden deze echter vooral vertaald naar digitale geletterdheid met een nadruk op knoppenvaardigheid, mediawijsheid en code. Daarmee zijn we er echter niet. We hebben meer nodig.

Ons onderzoek was een mooie ontdekkingsreis, waarop we verborgen verbanden ontdekten. We gingen op zoek naar de oorsprong van de 21e-eeuwse vaardigheden en hebben er logische samenhang en hiërarchie in aangebracht, die helpen om te begrijpen hoe en waarom je ze onder de knie moet krijgen. We schreven het boek digitale intelligentie.

Laat ons je meevoeren op deze ontdekkingsreis, zodat we onze inzichten met je kunnen delen. Het is geen rocket science, maar zoals Johan Cruijff zegt: “Je gaat het pas zien als je het doorhebt.”